15. TORPEDOMOTORBOTEN EN KANONNEERMOTORBOTEN
Afkortingen:
HSTV = High Speed Target Vessel (snel doelschip)
MGB = Motor Gun Boat (kanonneermotorboot)
MTB = Motor Torpedo Boat (torpedomotorboot)
PMB = Patrol Motorbaat (Patrouille motorvaartuig)
TM = Torpedomotorboot
N.B. In de bewapening der torpedomotorboten en kanonneermotorboten zijn herhaaldelijk wijzigingen gebracht en deze werd gedurende de oorlog steeds opgevoerd, om het hoofd te kunnen bieden aan de bewapening van de veel grotere Duitse boten (E-boten).
I
In 1927 bij Thornycroft & Co, te Southampton gebouwd en bestemd voor de dienst in Nederlands Oost-Indië. Afmetingen: 16,5 x 3,3 x 1,5 m. Waterverplaatsing: 12,5 ton. Machinevermogen: 750 APK. Voortstuwing: 2 schroeven. Snelheid: 37 mijl. Bewapening: 2 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 45 cm. In dienst gesteld op 18 januari 1929. In 1938 in Nederlands Oost-Indië afgevoerd.
II
In 1927 bij Thornycroft & Co. te Southampton gebouwd en bestemd voor de dienst in Nederlands Oost-Indië. Afmetingen: 16,5 x 3,3 x 1,5 m. Waterverplaatsing: 12,5 ton. Machinevermogen: 750 APK. Voortstuwing: 2 schroeven. Snelheid: 37 mijl. Bewapening: 2 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 45 cm. In dienst gesteld op 18 januari 1929. In 1938 in Nederlands Oost-Indië afgevoerd.
III (i)
In 1928 bij Thornycroft & Co, te Southampton gebouwd en bestemd voor de dienst in Nederlands Oost-Indië. Afmetingen: 16,5 x 3,3 x 1,5 m. Waterverplaatsing: 12,5 ton. Machinevermogen: 750 APK. Voortstuwing: 2 schroeven. Snelheid: 37 mijl. Bewapening: 2 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 45 cm. In dienst gesteld op 5 december 1929. Op 27 september 1933 ter rede van Soerabaja gezonken. 29 september daaraanvolgend gelicht en uit de sterkte afgevoerd.
IV
In 1928 bij Thornycroft & Co, te Southampton gebouwd on bestemd voor de dienst in Nederlands Oost-Indië. Afmetingen: 16,5 x 3, 3 x 1, 5 m. Waterverplaatsing: 12.5 ton. Machinevermogen: 750 APK. Voortstuwing: 2 schroeven. Snelheid: 37 mijl. Bewapening: 2 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 45 cm. In dienst gesteld op 5 december 1929. In 1938 in Nederlands Oost-Indië uit de sterkte afgevoerd.
III (ii)
In 1938 bij het Marine Etablissement te Soerabaja gebouwd. Stalen boot voor experimentele doeleinden. Waterverplaatsing: 16 ton. Machinevermogen: 1260 APK. Voortstuwing: 2 schroeven. Snelheid: 38 mijl. Bemanning 6. In dienst gesteld op 24 juni 1938 en op het Marine Etablissement te Soerabaja in gebruik. In maart 1942 door marinepersoneel te Soerabaja vernield.
TM 4 t/m TM 15
Alle boten in de jaren 1940/42 gebouwd op het Marine Etablissement te Soerabaja. Eerste serie motortorpedoboten gebouwd op het Marine Etablissement te Soerabaja. De boten waren uitgerust met Lorraine-Dietrich vliegtuigmotoren en torpedolanceerbuizen van de oude torpedobootjagers en torpedoboten van de Roofdier- en Z-klasse. Waterverplaatsing 17 ton. Machinevermogen: 1350 APK. Voortstuwing: 2 schroeven. Snelheid: 40 mijl. Bewapening: 2 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 45 cm uitgezonderd TM 12 t/m 14, welke boten geen torpedo’s doch dieptebommen hadden. Bemanning: 7.
Op 8 december 1941 waren in dienst TM 4 t/m TM 13, TM 14 werd in januari 1942 in dienst gesteld en TM 15 op 17 februari 1942. Op 2 maart 1942 werden de boten op het Marine Etablissement te Soerabaja door de bemanning vernield, uitgezonderd de boten TM 5 en TM 7, welke eerst op 8 maart daaraanvolgend werden vernield.
TM 16 t/m TM 21
In 1942 op het Marine Etablissement te Soerabaja op stapel gezet. Waterverplaatsing: 17 ton. Machinevermogen: 1350 APK. Voortstuwing: 2 schroeven. Snelheid: 40 mijl. Bewapening: 2 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 45 cm. Bemanning: 7. De boten waren begin maart 1942 nog in aanbouw en werden alle door marine- en werfpersoneel vernield. Van de TM-boten, die begin maart 1942 te Soerabaja tot zinken werden gebracht of gedeeltelijk in aanbouw zijnde werden vernield, zijn de nrs.101 t/m 108 (Japanse nummers) en waarschijnlijk alle nieuwbouw. In 1942 door de Japanners afgebouwd en in gebruik genomen te Yokosuka aan boord van de Nisshin en dienden als oefenboten bij de Torpedoschool. Van deze boten ging de nr. 102 op 1 augustus 1945 verloren ten gevolge van een geallieerde luchtaanval. De nrs. 109 t/m 120, behalve nr. 114, waarschijnlijk TM-boten, die in maart tot zinken werden gebracht, doch later zijn geborgen en hersteld door de Japanners, is de nr. 109 (in dienst gesteld op 9 oktober 1943) tijdens de oorlog verloren gegaan, echter niet door vijandelijke actie; de nrs. 110 (in dienst op 9 oktober 1943), en 111 (in dienst 6 mei 1943) eveneens; de nrs. 112 (in dienst 6 mei 1943) en 113 (in dienst 6 mei 1943) op 2 augustus 1943 nabij Lea verloren gegaan door vijandelijke actie; de nrs. 115, 116 en 117 (alle in dienst op 6 mei 1943) tijdens de oorlog verloren gegaan nabij Rabaul; het lot van de nrs. 118, 119 en 120 (alle in dienst op 13 oktober 1943) is onbekend.
TM 22 t/m TM 33
Alle boten in de jaren 1941/42 door de Canadian Powerboat te Montreal gebouwd. Waterverplaatsing: 45 ton. Machinevermogen: 4200 APK. Voortstuwing: 2 schroeven. Snelheid: 45 mijl. Bewapening: 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 4/8 dieptebommen. Bemanning: 12. TM 22 t/m TM 27 zijn in november en december 1941 per schip te Aruba aangekomen, TM 28 t/m TM 33 maakten in 1942 de reis van New Orleans naar Curaçao op eigen gelegenheid in groepsverband. Oorspronkelijk was dit een contract van 16 boten, doch deze konden niet meer worden geleverd voor de val van Java. Hiervan zijn er later 12 (TM 22 t/m TM 33) te Curaçao opgeleverd en 4 zijn aan de Amerikaanse marine teruggegeven.
TM 22
Op 1 juni 1947 uit de sterkte afgevoerd. De boot was sinds lang opgelegd.
TM 23
In 1943 afgekeurd nadat de bodem was gebroken op een air-sea rescue trip. Op de Marinebasis Parera gesloopt.
TM 24
Eind 1943 of begin 1944 afgekeurd.
TM 25
Op 27 februari 1943 ten gevolge van een explosie verloren gegaan op 2 mijl ten zuiden van Punt Kanon Curaçao.
TM 26
In 1944 naar Sydney overgebracht en aldaar verbouwd tot PMB 26. Op 1 mei 1946 afgevoerd en verbouwd tot air-sea rescueboot voor de m.L.D. in Nederlands-Indië.
TM 27
Op 6 juli 1943 ten gevolge van een brand verloren gegaan te Curaçao.
TM 28
In 1944 naar Engeland overgebracht. Op 1 februari 1946 aan de Britse marine uitgeleend als HSTV. 1 april 1946 uit de sterkte afgevoerd.
TM 29
In 1944 naar Engeland overgebracht. Op 1 februari 1946 aan de Britse marine uitgeleend als HSTV. 1 april 1946 uit de sterkte afgevoerd.
TM 30
In 1944 naar Engeland overgebracht. Op 1 februari 1946 aan de Britse marine uitgeleend als HSTV. 1 april 1946 uit de sterkte afgevoerd.
TM 31
In 1944 naar Engeland overgebracht. In de nacht van 1 op 2 september 1944 te Holyhead tijdens storm op het strand gezet, beschadigd en daarna uit de sterkte afgevoerd.
TM 32
In 1943 afgekeurd, nadat de bodem was gebroken op een air-sea rescue trip.
TM 33
In 1946 verbouwd tot air-sea rescueboot van de m.L.D. in Nederlands-Indië.
TM 51
In 1939 gebouwd bij de British Powerboat Co, te Hythe. Afmetingen: 21,34 (o.a.) x 6,10 x 1,40 m. 3 Rolls Royce benzinemotoren. Machinevermogen: 3300 APK. Snelheid: 45 mijl. Bewapening: 2 mitrailleurs van 20 mm en4 torpedolanceerbuizen van 45 cm. Bemanning: 10. De TM 51 werd eind augustus 1939 aan de Koninklijke Marine overgedragen en op 6 november daaraanvolgend in dienst gesteld. De boot nam op 10 mei 1940 met succes deel aan de strijd om de Maasbruggen te Rotterdam, werd hierbij beschadigd, doch week uit naar Engeland en werd aldaar hersteld en op 30 mei 1940 weer in dienst gesteld. Begin 1941 werd de TM 51 verbouwd tot torpedokanonneerboot MGB 46 (PANTER) en als zodanig op 2 juni 1941 in dienst gesteld. Op eerste trip op 5 juni 1941 in St. Anstell’ s Bay op een mijn gelopen, doch te Fowey binnengebracht; hersteld en op 25 november 1942 aan de Britse marine overgedragen als oefenboot. Bij de verbouwing van de TM 51 tot MGB 46 was de oorspronkelijke bewapening vervangen door: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 7,7 mm en 4 dieptebommen.
TM 52 t/m TM 61
Deze boten waren in mei 1940 in aanbouw op de Werf “Gusto” te Schiedam. Afmetingen: 21,34 (o.a.) x 6,10 x 1,40 m. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 3 x 1100 APK. Snelheid: 45 mijl. Bewapening: 2 mitrailleurs van 20 mm en 4 torpedolanceerbuizen van 25 cm. Bemanning: 10. Op 14 mei 1940 vielen deze in aanbouw zijnde boten in handen van de bezetter. De TM 52 en TM 53 waren op 14 mei 1940 zo goed als gereed. De bouw van de acht nog op stapel staande boten TM 54 t/m TM 61 werd aanzienlijk gewijzigd. Waterverplaatsing: 57 ton. Machinevermogen: 2850 APK. Snelheid: 30 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 40 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 54 cm. Bemanning: 25. De boten kwamen tenslotte bij de Duitse Marine in dienst als S 151 t/m S 158. De vaartuigen werden over land naar de Adriatische Zee vervoerd en aldaar door de Duitse marine gebruikt.
TM 52 (S 201)
In augustus 1940 bij de Duitse marine in dienst gesteld. In 1942 aan Bulgarije verkocht en als Nr. 3 bij de Bulgaarse marine in gebruik.
TM 53 (S 202)
In september 1940 bij de Duitse marine in dienst gesteld. In 1942 aan Bulgarije verkocht en als Nr. 4 bij de Bulgaarse marine in gebruik.
TM 54 (S 151)
Op 3 mei 1945 te Pola uitgeleverd.
TM 55 (S 152)
OP 3 mei 1945 te Pola uitgeleverd.
TM 56 (S 153)
Op 12 juni 1944 bij Lissa in gevecht met Britse torpedobootjagers gezonken.
TM 57 (S 154)
In januari 1945 te Pola door een geallieerde luchtaanval tot zinken gebracht.
TM 58 (S 155)
Op 3 mei 1945 te Pola uitgeleverd.
TM 59 (S 156)
Op 3 mei 1945 te Pola uitgeleverd.
TM 60 (S 157)
Op 1 mei 1945 te Triest door geallieerd mortiervuur tot zinken gebracht.
TM 61 (S 158)
Op 25 oktober 1944 te Sibenik door een geallieerde luchtaanval vernietigd.
TM 62 t/m TM 70
In 1939 bouwopdracht verstrekt aan de Werf “Gusto” te Schiedam, doch op 10 mei 1940 waren deze boten nog niet in aanbouw gebracht. De boten TM 62 t/m TM 70 zijn nimmer gebouwd.
MGB 46 (PANTER)
ex TM 51
Zie bij torpedomotorboot TM 51 op bladzijde 139.
MGB 114
In 1942 gebouwd bij de British Powerboat Co. te Hythe. Afmetingen: 21,86 (o.a.) x 6,27 x 1,53 m. Waterverplaatsing: 35 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 40 mm, 2 mitrailleurs van 20 mm, 4 mitrailleurs van7,7 mm en dieptebommen. Bemanning: 13. Op 29 december 1942 in dienst gesteld als tweede MGB onder Nederlandse vlag. Later verbouwd tot MTB en als zodanig op 4 april 1944 in dienst gesteld en herdoopt in MTB 433 (zie verder bij MTB 433 op bladzijde 140).
MTB 202 (KEMPHAAN)
In 1942 bij Vosper te Portsmouth gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 13 augustus 1943 in Engeland in dienst gesteld en verrichtte patrouillediensten in het Kanaal. 5 september 1944 te Portland opgelegd en in februari 1946 uit de sterkte afgevoerd en verkocht.
MTB 203 (AREND)
In 1942 bij Vosper te Portsmouth gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 3 maart 1942 in Engeland in dienst gesteld en verrichtte patrouillediensten in het Kanaal. Op 18 mei 1944 ten zuiden van Boulogne op een mijn gelopen en gezonken.
MTB 204 (VALK)
In 1942 bij Vosper te Portsmouth gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 27 maart 1942 in Engeland in dienst gesteld en patrouillediensten in het Kanaal verricht. Op 14 september 1944 te Portland opgelegd en in februari 1946 uit de sterkte afgevoerd en verkocht.
MTB 222 (SPERWER) (I)
In 1942 bij Vosper te Portsmouth gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. In bruikleen van de Britse marine. De MTB 222 heeft van 17 april tot 5 juni 1942 onder Nederlandse vlag gevaren en is daarna weer aan de Britse marine teruggegeven in ruil voor MTB 235 (SPERWER) (II).
MTB 229 (GIER)
In 1943 bij Vosper te Portsmouth gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 13 juli 1943 in Engeland in dienst gesteld en patrouillediensten in het Kanaal verricht. 22 juni 1945 uit dienst gesteld en te Vlissingen opgelegd. In april 1946 naar Den Helder overgebracht. 1 juli 1946 uit de sterkte afgevoerd en in augustus 1948 verkocht.
MTB 231 (STORMVOGEL)
In 1943 bij Vosper te Portsmouth gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 20 augustus 1943 in Engeland in dienst gesteld en patrouillediensten in het Kanaal verricht. Op 18 september 1944 te Portland opgelegd en in februari 1946 uit de sterkte afgevoerd, daarna verkocht.
MTB 235 (SPERWER) (II)
In 1942 bij Vosper te Portsmouth gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 16 juni 1942 in Engeland in dienst gesteld als vervanger van de MTB 222 (SPERWER (I)). De boot verrichtte patrouillediensten in het Kanaal. Op 15 september 1944 te Portland opgelegd en in februari 1946 uit de sterkte afgevoerd en verkocht.
MTB 236 (HAVIK)
In 1943 bij Vosper te Portsmouth gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 24 augustus 1943 in Engeland in dienst gesteld en patrouillediensten in het Kanaal verricht. Op 25 september 1944 te Portland opgelegd en in februari 1946 uit de sterkte afgevoerd en verkocht.
MTB 240 (BUIZERD)
In 1943 bij Vosper te Portsmouth gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 6 juni 1943 in Engeland in dienst gesteld en patrouillediensten in het Kanaal verricht. Op 5 september 1944 te Portland opgelegd en in februari 1946 uit de sterkte afgevoerd en verkocht.
MTB 418
ex MGB 418
In 1944 bij de British Powerboat te Hythe gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 27 mei 1944 in Engeland in dienst gesteld en patrouillediensten in het Kanaal verricht. 23 september 1945 uit de sterkte afgevoerd.
MTB 432
ex MGB 432
ex S 4
In 1942 bij de British Powerboat te Hythe gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bemanning: 13. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12, 7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Op 18 april 1944 in Engeland in dienst gesteld. De MTB 432 was de voormalige S 4 van de Poolse marine. Op 23 september 1945 uit de sterkte afgevoerd.
MTB 433
ex MGB 114
In 1942 bij de British Powerboat te Hythe gebouwd. Afmetingen: 21,34 (o.a.) x 6,10 x 1,80 m. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Vroegere MGB 114, later verbouwd tot MTB 433. De boot verrichtte patrouillediensten in het Kanaal. Op 6 november 1945 te Vlissingen uit dienst gesteld en opgelegd. In april 1946 naar Den Helder overgebracht en op 1 juli daaraanvolgend uit de sterkte afgevoerd. Door Rijkswerf te Willemsoord werd de boot verbouwd tot torpedovolgboot RJ 2 en als zodanig op 20 april 1948 in dienst gesteld. De RJ 2 had geen bewapening. Later werd de boot JACHTHOND genoemd en had toen als bewapening 2 mitrailleurs van 20 mm. In 1953 werd het schip patrouilleboot geclassificeerd. In 1955 afgevoerd (zie ook bij MGB 114 op bladzijde 138). Naamsein als torpedovolgboot A 964 en als patrouilleboot P 884.
MTB 436
ex MGB 436
In 1944 bij de British Powerboat te Hythe gebouwd. Afmetingen: 21,34 (o.a.) x 6,10 x 1,80 m. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 10 april 1944 in Engeland in dienst gesteld en patrouillediensten in het Kanaal verricht. 23 september 1945 uit de sterkte afgevoerd.
MTB 437
ex MGB 437
In 1944 bij de British Powerboat te Hythe gebouwd. Afmetingen: 21,34 (o.a.) x 6,10 x 1,80 m. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 8 april 1944 in Engeland in dienst gesteld en patrouillediensten in het Kanaal verricht. 23 september 1945 uit de sterkte afgevoerd.
MTB 453
In 1943 bij de British Powerboat te Hythe gebouwd. Afmetingen: 21,34 (o. a.) x 6,10 x 1,80 m. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Vermoedelijk in april 1944 in Engeland in dienst gesteld. De boot verrichtte patrouillediensten in het Kanaal. 10 september 1945 te Den Helder opgelegd en op 1 januari 1946 uit de sterkte afgevoerd.
N.B. Hr.Ms. torpedomotorboten stonden in Engeland tijdens de oorlog onder Brits operationeel bevel. Zij waren gestationeerd te Dover. De dienst bestond uit offensieve patrouilles in het Kanaal.
Afkortingen:
HSTV = High Speed Target Vessel (snel doelschip)
MGB = Motor Gun Boat (kanonneermotorboot)
MTB = Motor Torpedo Boat (torpedomotorboot)
PMB = Patrol Motorbaat (Patrouille motorvaartuig)
TM = Torpedomotorboot
N.B. In de bewapening der torpedomotorboten en kanonneermotorboten zijn herhaaldelijk wijzigingen gebracht en deze werd gedurende de oorlog steeds opgevoerd, om het hoofd te kunnen bieden aan de bewapening van de veel grotere Duitse boten (E-boten).
I
In 1927 bij Thornycroft & Co, te Southampton gebouwd en bestemd voor de dienst in Nederlands Oost-Indië. Afmetingen: 16,5 x 3,3 x 1,5 m. Waterverplaatsing: 12,5 ton. Machinevermogen: 750 APK. Voortstuwing: 2 schroeven. Snelheid: 37 mijl. Bewapening: 2 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 45 cm. In dienst gesteld op 18 januari 1929. In 1938 in Nederlands Oost-Indië afgevoerd.
II
In 1927 bij Thornycroft & Co. te Southampton gebouwd en bestemd voor de dienst in Nederlands Oost-Indië. Afmetingen: 16,5 x 3,3 x 1,5 m. Waterverplaatsing: 12,5 ton. Machinevermogen: 750 APK. Voortstuwing: 2 schroeven. Snelheid: 37 mijl. Bewapening: 2 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 45 cm. In dienst gesteld op 18 januari 1929. In 1938 in Nederlands Oost-Indië afgevoerd.
III (i)
In 1928 bij Thornycroft & Co, te Southampton gebouwd en bestemd voor de dienst in Nederlands Oost-Indië. Afmetingen: 16,5 x 3,3 x 1,5 m. Waterverplaatsing: 12,5 ton. Machinevermogen: 750 APK. Voortstuwing: 2 schroeven. Snelheid: 37 mijl. Bewapening: 2 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 45 cm. In dienst gesteld op 5 december 1929. Op 27 september 1933 ter rede van Soerabaja gezonken. 29 september daaraanvolgend gelicht en uit de sterkte afgevoerd.
IV
In 1928 bij Thornycroft & Co, te Southampton gebouwd on bestemd voor de dienst in Nederlands Oost-Indië. Afmetingen: 16,5 x 3, 3 x 1, 5 m. Waterverplaatsing: 12.5 ton. Machinevermogen: 750 APK. Voortstuwing: 2 schroeven. Snelheid: 37 mijl. Bewapening: 2 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 45 cm. In dienst gesteld op 5 december 1929. In 1938 in Nederlands Oost-Indië uit de sterkte afgevoerd.
III (ii)
In 1938 bij het Marine Etablissement te Soerabaja gebouwd. Stalen boot voor experimentele doeleinden. Waterverplaatsing: 16 ton. Machinevermogen: 1260 APK. Voortstuwing: 2 schroeven. Snelheid: 38 mijl. Bemanning 6. In dienst gesteld op 24 juni 1938 en op het Marine Etablissement te Soerabaja in gebruik. In maart 1942 door marinepersoneel te Soerabaja vernield.
TM 4 t/m TM 15
Alle boten in de jaren 1940/42 gebouwd op het Marine Etablissement te Soerabaja. Eerste serie motortorpedoboten gebouwd op het Marine Etablissement te Soerabaja. De boten waren uitgerust met Lorraine-Dietrich vliegtuigmotoren en torpedolanceerbuizen van de oude torpedobootjagers en torpedoboten van de Roofdier- en Z-klasse. Waterverplaatsing 17 ton. Machinevermogen: 1350 APK. Voortstuwing: 2 schroeven. Snelheid: 40 mijl. Bewapening: 2 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 45 cm uitgezonderd TM 12 t/m 14, welke boten geen torpedo’s doch dieptebommen hadden. Bemanning: 7.
Op 8 december 1941 waren in dienst TM 4 t/m TM 13, TM 14 werd in januari 1942 in dienst gesteld en TM 15 op 17 februari 1942. Op 2 maart 1942 werden de boten op het Marine Etablissement te Soerabaja door de bemanning vernield, uitgezonderd de boten TM 5 en TM 7, welke eerst op 8 maart daaraanvolgend werden vernield.
TM 16 t/m TM 21
In 1942 op het Marine Etablissement te Soerabaja op stapel gezet. Waterverplaatsing: 17 ton. Machinevermogen: 1350 APK. Voortstuwing: 2 schroeven. Snelheid: 40 mijl. Bewapening: 2 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 45 cm. Bemanning: 7. De boten waren begin maart 1942 nog in aanbouw en werden alle door marine- en werfpersoneel vernield. Van de TM-boten, die begin maart 1942 te Soerabaja tot zinken werden gebracht of gedeeltelijk in aanbouw zijnde werden vernield, zijn de nrs.101 t/m 108 (Japanse nummers) en waarschijnlijk alle nieuwbouw. In 1942 door de Japanners afgebouwd en in gebruik genomen te Yokosuka aan boord van de Nisshin en dienden als oefenboten bij de Torpedoschool. Van deze boten ging de nr. 102 op 1 augustus 1945 verloren ten gevolge van een geallieerde luchtaanval. De nrs. 109 t/m 120, behalve nr. 114, waarschijnlijk TM-boten, die in maart tot zinken werden gebracht, doch later zijn geborgen en hersteld door de Japanners, is de nr. 109 (in dienst gesteld op 9 oktober 1943) tijdens de oorlog verloren gegaan, echter niet door vijandelijke actie; de nrs. 110 (in dienst op 9 oktober 1943), en 111 (in dienst 6 mei 1943) eveneens; de nrs. 112 (in dienst 6 mei 1943) en 113 (in dienst 6 mei 1943) op 2 augustus 1943 nabij Lea verloren gegaan door vijandelijke actie; de nrs. 115, 116 en 117 (alle in dienst op 6 mei 1943) tijdens de oorlog verloren gegaan nabij Rabaul; het lot van de nrs. 118, 119 en 120 (alle in dienst op 13 oktober 1943) is onbekend.
TM 22 t/m TM 33
Alle boten in de jaren 1941/42 door de Canadian Powerboat te Montreal gebouwd. Waterverplaatsing: 45 ton. Machinevermogen: 4200 APK. Voortstuwing: 2 schroeven. Snelheid: 45 mijl. Bewapening: 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 4/8 dieptebommen. Bemanning: 12. TM 22 t/m TM 27 zijn in november en december 1941 per schip te Aruba aangekomen, TM 28 t/m TM 33 maakten in 1942 de reis van New Orleans naar Curaçao op eigen gelegenheid in groepsverband. Oorspronkelijk was dit een contract van 16 boten, doch deze konden niet meer worden geleverd voor de val van Java. Hiervan zijn er later 12 (TM 22 t/m TM 33) te Curaçao opgeleverd en 4 zijn aan de Amerikaanse marine teruggegeven.
TM 22
Op 1 juni 1947 uit de sterkte afgevoerd. De boot was sinds lang opgelegd.
TM 23
In 1943 afgekeurd nadat de bodem was gebroken op een air-sea rescue trip. Op de Marinebasis Parera gesloopt.
TM 24
Eind 1943 of begin 1944 afgekeurd.
TM 25
Op 27 februari 1943 ten gevolge van een explosie verloren gegaan op 2 mijl ten zuiden van Punt Kanon Curaçao.
TM 26
In 1944 naar Sydney overgebracht en aldaar verbouwd tot PMB 26. Op 1 mei 1946 afgevoerd en verbouwd tot air-sea rescueboot voor de m.L.D. in Nederlands-Indië.
TM 27
Op 6 juli 1943 ten gevolge van een brand verloren gegaan te Curaçao.
TM 28
In 1944 naar Engeland overgebracht. Op 1 februari 1946 aan de Britse marine uitgeleend als HSTV. 1 april 1946 uit de sterkte afgevoerd.
TM 29
In 1944 naar Engeland overgebracht. Op 1 februari 1946 aan de Britse marine uitgeleend als HSTV. 1 april 1946 uit de sterkte afgevoerd.
TM 30
In 1944 naar Engeland overgebracht. Op 1 februari 1946 aan de Britse marine uitgeleend als HSTV. 1 april 1946 uit de sterkte afgevoerd.
TM 31
In 1944 naar Engeland overgebracht. In de nacht van 1 op 2 september 1944 te Holyhead tijdens storm op het strand gezet, beschadigd en daarna uit de sterkte afgevoerd.
TM 32
In 1943 afgekeurd, nadat de bodem was gebroken op een air-sea rescue trip.
TM 33
In 1946 verbouwd tot air-sea rescueboot van de m.L.D. in Nederlands-Indië.
TM 51
In 1939 gebouwd bij de British Powerboat Co, te Hythe. Afmetingen: 21,34 (o.a.) x 6,10 x 1,40 m. 3 Rolls Royce benzinemotoren. Machinevermogen: 3300 APK. Snelheid: 45 mijl. Bewapening: 2 mitrailleurs van 20 mm en4 torpedolanceerbuizen van 45 cm. Bemanning: 10. De TM 51 werd eind augustus 1939 aan de Koninklijke Marine overgedragen en op 6 november daaraanvolgend in dienst gesteld. De boot nam op 10 mei 1940 met succes deel aan de strijd om de Maasbruggen te Rotterdam, werd hierbij beschadigd, doch week uit naar Engeland en werd aldaar hersteld en op 30 mei 1940 weer in dienst gesteld. Begin 1941 werd de TM 51 verbouwd tot torpedokanonneerboot MGB 46 (PANTER) en als zodanig op 2 juni 1941 in dienst gesteld. Op eerste trip op 5 juni 1941 in St. Anstell’ s Bay op een mijn gelopen, doch te Fowey binnengebracht; hersteld en op 25 november 1942 aan de Britse marine overgedragen als oefenboot. Bij de verbouwing van de TM 51 tot MGB 46 was de oorspronkelijke bewapening vervangen door: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 7,7 mm en 4 dieptebommen.
TM 52 t/m TM 61
Deze boten waren in mei 1940 in aanbouw op de Werf “Gusto” te Schiedam. Afmetingen: 21,34 (o.a.) x 6,10 x 1,40 m. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 3 x 1100 APK. Snelheid: 45 mijl. Bewapening: 2 mitrailleurs van 20 mm en 4 torpedolanceerbuizen van 25 cm. Bemanning: 10. Op 14 mei 1940 vielen deze in aanbouw zijnde boten in handen van de bezetter. De TM 52 en TM 53 waren op 14 mei 1940 zo goed als gereed. De bouw van de acht nog op stapel staande boten TM 54 t/m TM 61 werd aanzienlijk gewijzigd. Waterverplaatsing: 57 ton. Machinevermogen: 2850 APK. Snelheid: 30 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 40 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 54 cm. Bemanning: 25. De boten kwamen tenslotte bij de Duitse Marine in dienst als S 151 t/m S 158. De vaartuigen werden over land naar de Adriatische Zee vervoerd en aldaar door de Duitse marine gebruikt.
TM 52 (S 201)
In augustus 1940 bij de Duitse marine in dienst gesteld. In 1942 aan Bulgarije verkocht en als Nr. 3 bij de Bulgaarse marine in gebruik.
TM 53 (S 202)
In september 1940 bij de Duitse marine in dienst gesteld. In 1942 aan Bulgarije verkocht en als Nr. 4 bij de Bulgaarse marine in gebruik.
TM 54 (S 151)
Op 3 mei 1945 te Pola uitgeleverd.
TM 55 (S 152)
OP 3 mei 1945 te Pola uitgeleverd.
TM 56 (S 153)
Op 12 juni 1944 bij Lissa in gevecht met Britse torpedobootjagers gezonken.
TM 57 (S 154)
In januari 1945 te Pola door een geallieerde luchtaanval tot zinken gebracht.
TM 58 (S 155)
Op 3 mei 1945 te Pola uitgeleverd.
TM 59 (S 156)
Op 3 mei 1945 te Pola uitgeleverd.
TM 60 (S 157)
Op 1 mei 1945 te Triest door geallieerd mortiervuur tot zinken gebracht.
TM 61 (S 158)
Op 25 oktober 1944 te Sibenik door een geallieerde luchtaanval vernietigd.
TM 62 t/m TM 70
In 1939 bouwopdracht verstrekt aan de Werf “Gusto” te Schiedam, doch op 10 mei 1940 waren deze boten nog niet in aanbouw gebracht. De boten TM 62 t/m TM 70 zijn nimmer gebouwd.
MGB 46 (PANTER)
ex TM 51
Zie bij torpedomotorboot TM 51 op bladzijde 139.
MGB 114
In 1942 gebouwd bij de British Powerboat Co. te Hythe. Afmetingen: 21,86 (o.a.) x 6,27 x 1,53 m. Waterverplaatsing: 35 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 40 mm, 2 mitrailleurs van 20 mm, 4 mitrailleurs van7,7 mm en dieptebommen. Bemanning: 13. Op 29 december 1942 in dienst gesteld als tweede MGB onder Nederlandse vlag. Later verbouwd tot MTB en als zodanig op 4 april 1944 in dienst gesteld en herdoopt in MTB 433 (zie verder bij MTB 433 op bladzijde 140).
MTB 202 (KEMPHAAN)
In 1942 bij Vosper te Portsmouth gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 13 augustus 1943 in Engeland in dienst gesteld en verrichtte patrouillediensten in het Kanaal. 5 september 1944 te Portland opgelegd en in februari 1946 uit de sterkte afgevoerd en verkocht.
MTB 203 (AREND)
In 1942 bij Vosper te Portsmouth gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 3 maart 1942 in Engeland in dienst gesteld en verrichtte patrouillediensten in het Kanaal. Op 18 mei 1944 ten zuiden van Boulogne op een mijn gelopen en gezonken.
MTB 204 (VALK)
In 1942 bij Vosper te Portsmouth gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 27 maart 1942 in Engeland in dienst gesteld en patrouillediensten in het Kanaal verricht. Op 14 september 1944 te Portland opgelegd en in februari 1946 uit de sterkte afgevoerd en verkocht.
MTB 222 (SPERWER) (I)
In 1942 bij Vosper te Portsmouth gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. In bruikleen van de Britse marine. De MTB 222 heeft van 17 april tot 5 juni 1942 onder Nederlandse vlag gevaren en is daarna weer aan de Britse marine teruggegeven in ruil voor MTB 235 (SPERWER) (II).
MTB 229 (GIER)
In 1943 bij Vosper te Portsmouth gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 13 juli 1943 in Engeland in dienst gesteld en patrouillediensten in het Kanaal verricht. 22 juni 1945 uit dienst gesteld en te Vlissingen opgelegd. In april 1946 naar Den Helder overgebracht. 1 juli 1946 uit de sterkte afgevoerd en in augustus 1948 verkocht.
MTB 231 (STORMVOGEL)
In 1943 bij Vosper te Portsmouth gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 20 augustus 1943 in Engeland in dienst gesteld en patrouillediensten in het Kanaal verricht. Op 18 september 1944 te Portland opgelegd en in februari 1946 uit de sterkte afgevoerd, daarna verkocht.
MTB 235 (SPERWER) (II)
In 1942 bij Vosper te Portsmouth gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 16 juni 1942 in Engeland in dienst gesteld als vervanger van de MTB 222 (SPERWER (I)). De boot verrichtte patrouillediensten in het Kanaal. Op 15 september 1944 te Portland opgelegd en in februari 1946 uit de sterkte afgevoerd en verkocht.
MTB 236 (HAVIK)
In 1943 bij Vosper te Portsmouth gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 24 augustus 1943 in Engeland in dienst gesteld en patrouillediensten in het Kanaal verricht. Op 25 september 1944 te Portland opgelegd en in februari 1946 uit de sterkte afgevoerd en verkocht.
MTB 240 (BUIZERD)
In 1943 bij Vosper te Portsmouth gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 6 juni 1943 in Engeland in dienst gesteld en patrouillediensten in het Kanaal verricht. Op 5 september 1944 te Portland opgelegd en in februari 1946 uit de sterkte afgevoerd en verkocht.
MTB 418
ex MGB 418
In 1944 bij de British Powerboat te Hythe gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 27 mei 1944 in Engeland in dienst gesteld en patrouillediensten in het Kanaal verricht. 23 september 1945 uit de sterkte afgevoerd.
MTB 432
ex MGB 432
ex S 4
In 1942 bij de British Powerboat te Hythe gebouwd. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bemanning: 13. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12, 7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Op 18 april 1944 in Engeland in dienst gesteld. De MTB 432 was de voormalige S 4 van de Poolse marine. Op 23 september 1945 uit de sterkte afgevoerd.
MTB 433
ex MGB 114
In 1942 bij de British Powerboat te Hythe gebouwd. Afmetingen: 21,34 (o.a.) x 6,10 x 1,80 m. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Vroegere MGB 114, later verbouwd tot MTB 433. De boot verrichtte patrouillediensten in het Kanaal. Op 6 november 1945 te Vlissingen uit dienst gesteld en opgelegd. In april 1946 naar Den Helder overgebracht en op 1 juli daaraanvolgend uit de sterkte afgevoerd. Door Rijkswerf te Willemsoord werd de boot verbouwd tot torpedovolgboot RJ 2 en als zodanig op 20 april 1948 in dienst gesteld. De RJ 2 had geen bewapening. Later werd de boot JACHTHOND genoemd en had toen als bewapening 2 mitrailleurs van 20 mm. In 1953 werd het schip patrouilleboot geclassificeerd. In 1955 afgevoerd (zie ook bij MGB 114 op bladzijde 138). Naamsein als torpedovolgboot A 964 en als patrouilleboot P 884.
MTB 436
ex MGB 436
In 1944 bij de British Powerboat te Hythe gebouwd. Afmetingen: 21,34 (o.a.) x 6,10 x 1,80 m. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 10 april 1944 in Engeland in dienst gesteld en patrouillediensten in het Kanaal verricht. 23 september 1945 uit de sterkte afgevoerd.
MTB 437
ex MGB 437
In 1944 bij de British Powerboat te Hythe gebouwd. Afmetingen: 21,34 (o.a.) x 6,10 x 1,80 m. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Op 8 april 1944 in Engeland in dienst gesteld en patrouillediensten in het Kanaal verricht. 23 september 1945 uit de sterkte afgevoerd.
MTB 453
In 1943 bij de British Powerboat te Hythe gebouwd. Afmetingen: 21,34 (o. a.) x 6,10 x 1,80 m. Waterverplaatsing: 32 ton. Machinevermogen: 4050 APK. Snelheid: 35 mijl. Bewapening: 1 mitrailleur van 20 mm, 2 mitrailleurs van 12,7 mm, 4 mitrailleurs van 7,7 mm en 2 torpedolanceerbuizen van 53 cm. Bemanning: 13. Vermoedelijk in april 1944 in Engeland in dienst gesteld. De boot verrichtte patrouillediensten in het Kanaal. 10 september 1945 te Den Helder opgelegd en op 1 januari 1946 uit de sterkte afgevoerd.
N.B. Hr.Ms. torpedomotorboten stonden in Engeland tijdens de oorlog onder Brits operationeel bevel. Zij waren gestationeerd te Dover. De dienst bestond uit offensieve patrouilles in het Kanaal.